પાક પર હવામાનની નકારાત્મક અસરોને ઘટાડવા માટે તેમજ કૃષિ ઉત્પાદનમાં વધારો કરવા માટે અનુકૂળ હવામાનનો મહત્તમ લાભ મેળવવા માટે, IMD એ 1932માં પુણેમાં કૃષિ હવામાનશાસ્ત્રના વિશિષ્ટ વિભાગની સ્થાપના કરી હતી.
15મી જાન્યુઆરીના રોજ ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD)ના 148મા સ્થાપના દિવસના અવસરે સંબોધતા કેન્દ્રીય રાજ્ય મંત્રી ડૉ જિતેન્દ્ર સિંહે જણાવ્યું હતું કે, “આખું દેશ 2025 સુધીમાં ‘ડોપ્લર વેધર રડાર નેટવર્ક’ દ્વારા આવરી લેવામાં આવશે, જેથી ભારે હવામાનની ઘટનાઓની વધુ ચોક્કસ આગાહી કરવામાં આવે. કાર્યક્રમ દરમિયાન, મંત્રી ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહે 4 ડોપ્લર વેધર રડાર સિસ્ટમ્સ પશ્ચિમ હિમાલયન રાજ્યો જમ્મુ અને કાશ્મીર, ઉત્તરાખંડ અને હિમાચલ પ્રદેશને સમર્પિત કરી હતી.
શું છે આ ડોપ્લર વેધર રડાર?
ડોપ્લર વેધર રડાર, જેને સામાન્ય રીતે વેધર સર્વેલન્સ રડાર (WSR) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તે રડારનો એક પ્રકાર છે જેનો ઉપયોગ વરસાદને શોધવા, તેની ગતિ નક્કી કરવા અને વરસાદના પ્રકાર (વરસાદ, બરફ, કરા વગેરે) માટે થાય છે. આત્યંતિક હવામાનની ઘટનાઓની તીવ્રતા અને આવર્તન એ ગ્લોબલ વોર્મિંગની સૌથી સ્પષ્ટ અસરોમાંની એક છે અને શીત લહેરો અથવા ગરમીના મોજા, ભારે વરસાદ અને દુષ્કાળની સામાન્ય ઘટનાના પરિણામે સંખ્યાબંધ માનવ જીવો પણ જાય છે.
કેન્દ્રીય રાજ્યમંત્રીએ વધુમાં માહિતી આપી હતી કે IMD(ભારતીય હવામાન વિભાગ) એ હિમાચલ પ્રદેશ, ઉત્તરાખંડ, લદ્દાખ અને J&Kમાં ડોપ્લર વેધર રડાર નેટવર્કમાં વધારો કર્યો છે જેના ઉદ્દેશ્યથી આત્યંતિક હવામાનની ઘટનાઓની વધુ સચોટ આગાહી કરવામાં મદદ મળી શકે છે.
‘200 એગ્રો ઓટોમેટેડ વેધર સ્ટેશન’ રાષ્ટ્રને સમર્પિત છે
કેન્દ્રીય રાજ્યમંત્રીએ ‘200 એગ્રો ઓટોમેટેડ વેધર સ્ટેશન’ પણ રાષ્ટ્રને સમર્પિત કર્યા અને માહિતી આપી કે કૃષિ-હવામાન સેવાઓ હેઠળ, 2025 સુધીમાં 660 જિલ્લા કૃષિ હવામાન એકમો (ડીએએમયુ) સ્થાપિત કરવાનો અને 2023માં 3,100 બ્લોકથી વધારીને 7,000 બ્લોકમાં કરવાનો લક્ષ્યાંક છે.
દેશના ખેડૂતોને સીધી મદદ કરવા માટે કૃષિ-હવામાન સેવાઓ શરૂ કરવામાં આવી હતી. પાક પર હવામાનની નકારાત્મક અસરોને ઘટાડવા માટે તેમજ કૃષિ ઉત્પાદનમાં વધારો કરવા માટે અનુકૂળ હવામાનનો મહત્તમ લાભ મેળવવા માટે, IMD એ 1932માં પુણેમાં કૃષિ હવામાનશાસ્ત્રના વિશિષ્ટ વિભાગની સ્થાપના કરી હતી.
નેશનલ સેન્ટર ફોર એપ્લાઇડ ઇકોનોમિક રિસર્ચના સૌથી તાજેતરના મતદાન પર ભાર મૂકતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે ચેતવણી અને સલાહ આપતી સેવાઓ ખેડૂતો અને માછીમારોને તેમની અર્થવ્યવસ્થાને મજબૂત બનાવવામાં મદદ કરી રહી છે અને મોનસૂન મિશન કાર્યક્રમમાં રોકાણને પરિણામે 50 રૂપિયાનું વળતર મળ્યું છે.
આપણો જીડીપી હજુ પણ કૃષિ પર ખૂબ જ નિર્ભર હોવાથી, મંત્રી ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહે ચક્રવાત અને ચોમાસા સહિત ચોક્કસ હવામાનની આગાહી માટે સતત તેનું ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા બદલ IMDની પ્રશંસા કરી.
MoS ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહે નિર્દેશ કર્યો કે IMD દ્વારા ગયા વર્ષે લૉન્ચ કરવામાં આવેલી વેબ GIS સેવાઓમાં અન્ય રાજ્ય અને કેન્દ્રીય એજન્સીઓના સહયોગથી જોખમ અને નબળાઈના તત્વના ઉમેરા સાથે સુધારો કરવામાં આવ્યો છે. મંત્રીના જણાવ્યા અનુસાર, તે સામાન્ય જનતા, ડિઝાસ્ટર મેનેજર અને હિતધારકોને આપત્તિઓને વધુ ઘટાડવા માટે સમયસર પ્રતિસાદ કાર્યવાહી શરૂ કરવામાં મદદ કરી રહ્યું છે.
કેન્દ્રીય રાજ્ય મંત્રી ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહે જણાવ્યું હતું કે ટૂંકા અને લાંબા ગાળાની યોજનાઓ અને વ્યૂહરચનાઓનો વિકાસ આબોહવા સેવાઓ પર ઘણો આધાર રાખે છે. તેમણે માહિતી આપી હતી કે IMD એ કૃષિ, આરોગ્ય, પાણી, ઉર્જા અને આપત્તિ જોખમ ઘટાડા સહિત પાંચ મુખ્ય ક્ષેત્રોમાં આ સેવાઓ પૂરી પાડવાનું શરૂ કરી દીધું છે અને કસ્ટમ ઉત્પાદનોના નિર્માણ દ્વારા તેમને વિસ્તૃત કરવાની યોજના ધરાવે છે.